Zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, a także ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie i ochrona leży w interesie społecznym ze względu na posiadane wartości historyczne, artystyczne lub naukowe.

Zabytki nieruchome – założenia dworskie i parkowe, kościoły, cmentarze, budynki mieszkalne i inne budowle techniczne, do zabytków nieruchomych możemy zaliczyć również układ urbanistyczny (czyli układ przestrzenny miasta), układ ruralistyczny (układ przestrzenny wsi).

Zabytki ruchome – ruchome dzieła sztuki oraz inne cenne wytwory człowieka np.: obrazy, rzeźby, naczynia, paramenty, instrumenty muzyczne, biżuteria, zasoby biblioteczne, jak również militaria i wytwory techniki np. samochody i inne pojazdy itp.

Zabytki archeologiczne – mianem zabytku archeologicznego określamy powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałość egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych, jak i odnalezione w niej wytwory ludzi. Do zabytków archeologicznych nieruchomych można zaliczyć grody i różne ślady osadnictwa, cmentarzyska, czy kurhany, jak również wszelkie obiekty ruchome oraz ich fragmenty odkryte podczas badań przez archeologów (i nie tylko) np.: biżuteria, monety, naczynia, narzędzia. 

Uznanie za zabytek należy głównie do kompetencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków poprzez wpis do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków oraz do Rejestru Zabytków. Wraz z powstaniem obowiązku prowadzenia Gminnej Ewidencji Zabytków, burmistrz został uprawniony do uznania za zabytek innych cennych obiektów, nieujętych dotychczas w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. Ustanowienie zabytku przez burmistrza wymaga pozytywnej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Wykreślenie zabytku z rejestru wymaga zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i może nastąpić w wyniku wniosku złożonego przez właściciela lub posiadacza zabytku. Możliwe jest również skreślenie zabytku z urzędu, w szczególności w wyniku zniszczenia lub nieodwracalnej utraty walorów. Wykreślenia najcenniejszych zabytków, wpisanych do Rejestru Zabytków, dokonuje Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. Zabytki znajdujące się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla Wojewódzki Konserwator Zabytków. Zabytki spoza Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla burmistrz za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Organy administracji publicznej zobowiązane są przepisami prawa do ochrony zabytków. Działania ochronne polegają na prowadzeniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Burmistrza i Radę Miejską działań mających na celu:

• zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie,
• zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków,
• udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków,
• przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę,
• kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków,
• uwzględnianie zadań ochrony w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

W ramach powyższych działań sporządza się Gminną Ewidencję Zabytków. Dla obiektów ujętych w GEZ Rada Miejska uchwala Program Opieki nad Zabytkami i ustala zasady ochrony zabytków w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Wszystkie działania wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Właściciel lub posiadacz zabytku zobowiązany jest przepisami prawa do opieki nad zabytkiem, która polega w szczególności na zapewnieniu warunków:

• naukowego badania i dokumentowania zabytku,
• prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku,
• zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie,
• korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości,
• popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

Roboty budowlane przy obiektach wpisanych do Rejestru Zabytków obligatoryjnie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę, w szczególności dotyczy to:

• przebudowy, remontu i rozbiórki,
• przemieszczenia zabytku nieruchomego,
• innych działań, które mogłyby spowodować zmianę wyglądu obiektu.

Do czynności wymagających uzgodnienia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków należy również zmiana przeznaczenia lub zmiana sposobu użytkowania obiektu. Pozwoleń WKZ nie wymaga bieżąca konserwacja zabytków.

Roboty budowlane przy każdym zabytku, wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków na etapie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub na etapie zgłoszenia czy zmiany sposobu użytkowania. 

• prawo ubiegania się o dotację na prace konserwatorskie lub remont zabytku (przyznawane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz jednostki samorządu terytorialnego),
• prawo zwolnienia z niektórych podatków, m.in. podatku od nieruchomości lub podatku rolnego.

W dniu 12 maja 2023 r. Zarządzeniem Burmistrza Miasta i Gminy Chorzele ogłoszony został nabór wniosków o udzielenie dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków położonych na obszarze Gminy Chorzele.

Zarządzenie 137 – pobierz plik (docx, 13KB)

Regulamin naboru wniosków – pobierz plik (docx, 23KB)

Wniosek – pobierz plik (docx, 78KB)

Wniosek – wersja dostępna cyfrowo

Uchwała Nr 342/XXXVIII/14 Rady Miejskiej w Chorzelach z dnia 31 stycznia 2014 roku w sprawie zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków położonych na obszarze Gminy Chorzele