Kultura
Zabytki na terenie Miasta i Gminy Chorzele
W Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta i Gminy Chorzele ujętych zostało 78 zabytków architektury oraz 176 stanowisk archeologicznych. Spośród nich 15 zabytków, to obiekty o szczególnej wartości, które zostały wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Mazowieckiego, są to:
- Dwór i park w Bogdanach Wielkich z XIX w.
- Dwór i park w Krzynowłodze Wielkiej z II poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Św. Trójcy w Chorzelach – II poł. XIX w.
- Dawny cmentarz parafialny na ul. Rudej – koniec XVI w.
- Cmentarz parafialny rzymskokatolicki – koniec XIX w.
- Park dworski w Czarzastych Wielkich z XIX w.
- Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia MB w Duczyminie z II poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych w Krzynowłodze Wielkiej – poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Św. Wawrzyńca w Zarębach wraz z dzwonnicą – II poł. XVIII w.
- Stanowisko archeologiczne (teren m. Bagienice): zespół osadniczo grzebalny „Łysa góra” – wczesna epoka żelaza; ok. 400 r. p.n.e.
Największą grupę zabytków architektury znajdujących się w GEZ tworzą domy mieszkalne. Zabytkami są też m.in. cmentarze powojenne i wyznaniowe, leśniczówki, budynki gospodarcze, dawny dworzec PKP oraz założenia dworsko – parkowe itd. Poniżej zamieszczamy pełną Gminną Ewidencję Zabytków naszej gminy.
Gminna Ewidencja Zabytków - zabytki nieruchome
Lista zabytków archeologicznych Miasta i Gminy Chorzele
Na geoportalu dostępnym pod adresem mapy.zabytek.gov.pl można znaleźć dane dotyczące lokalizacji wszystkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych i archeologicznych.
- Dwór i park w Bogdanach Wielkich z XIX w.
- Dwór i park w Krzynowłodze Wielkiej z II poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Św. Trójcy w Chorzelach – II poł. XIX w.
- Dawny cmentarz parafialny na ul. Rudej – koniec XVI w.
- Cmentarz parafialny rzymskokatolicki – koniec XIX w.
- Park dworski w Czarzastych Wielkich z XIX w.
- Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia MB w Duczyminie z II poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych w Krzynowłodze Wielkiej – poł. XIX w.
- Kościół parafialny pw. Św. Wawrzyńca w Zarębach wraz z dzwonnicą – II poł. XVIII w.
- Stanowisko archeologiczne (teren m. Bagienice): zespół osadniczo grzebalny „Łysa góra” – wczesna epoka żelaza; ok. 400 r. p.n.e.
Największą grupę zabytków architektury znajdujących się w GEZ tworzą domy mieszkalne. Zabytkami są też m.in. cmentarze powojenne i wyznaniowe, leśniczówki, budynki gospodarcze, dawny dworzec PKP oraz założenia dworsko – parkowe itd. Poniżej zamieszczamy pełną Gminną Ewidencję Zabytków naszej gminy.
Gminna Ewidencja Zabytków - zabytki nieruchome
Lista zabytków archeologicznych Miasta i Gminy Chorzele
Na geoportalu dostępnym pod adresem mapy.zabytek.gov.pl można znaleźć dane dotyczące lokalizacji wszystkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych i archeologicznych.
Ochrona i opieka nad zabytkami
Co warto wiedzieć o zabytkach i zasadach ich ochrony?
Zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, a także ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie i ochrona leży w interesie społecznym ze względu na posiadane wartości historyczne, artystyczne lub naukowe.
Zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, a także ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie i ochrona leży w interesie społecznym ze względu na posiadane wartości historyczne, artystyczne lub naukowe.
Rodzaje zabytków:
• Zabytki nieruchome
Założenia dworskie i parkowe, kościoły, cmentarze, budynki mieszkalne i inne budowle techniczne, do zabytków nieruchomych możemy zaliczyć również układ urbanistyczny (czyli układ przestrzenny miasta), układ ruralistyczny (układ przestrzenny wsi).
• Zabytki ruchome
Ruchome dzieła sztuki oraz inne cenne wytwory człowieka np.: obrazy, rzeźby, naczynia, paramenty, instrumenty muzyczne, biżuteria, zasoby biblioteczne, jak również militaria i wytwory techniki np. samochody i inne pojazdy itp.
• Zabytki archeologiczne
Mianem zabytku archeologicznego określamy powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałość egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych, jak i odnalezione w niej wytwory ludzi. Do zabytków archeologicznych nieruchomych można zaliczyć grody i różne ślady osadnictwa, cmentarzyska, czy kurhany, jak również wszelkie obiekty ruchome oraz ich fragmenty odkryte podczas badań przez archeologów (i nie tylko) np.: biżuteria, monety, naczynia, narzędzia.
Uznanie za zabytek / wykreślenie zabytku z rejestru zabytków
• Uznanie za zabytek należy głównie do kompetencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków poprzez wpis do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków oraz do Rejestru Zabytków. Wraz z powstaniem obowiązku prowadzenia Gminnej Ewidencji Zabytków, burmistrz został uprawniony do uznania za zabytek innych cennych obiektów, nieujętych dotychczas w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. Ustanowienie zabytku przez burmistrza wymaga pozytywnej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
• Wykreślenie zabytku z rejestru wymaga zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i może nastąpić w wyniku wniosku złożonego przez właściciela lub posiadacza zabytku. Możliwe jest również skreślenie zabytku z urzędu, w szczególności w wyniku zniszczenia lub nieodwracalnej utraty walorów. Wykreślenia najcenniejszych zabytków, wpisanych do Rejestru Zabytków, dokonuje Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. Zabytki znajdujące się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla Wojewódzki Konserwator Zabytków. Zabytki spoza Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla burmistrz za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Ochrona zabytków
Organy administracji publicznej zobowiązane są przepisami prawa do ochrony zabytków. Działania ochronne polegają na prowadzeniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Burmistrza i Radę Miejską działań mających na celu:
• zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie,
• zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków,
• udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków,
• przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę,
• kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków,
• uwzględnianie zadań ochrony w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.
W ramach powyższych działań sporządza się Gminną Ewidencję Zabytków. Dla obiektów ujętych w GEZ Rada Miejska uchwala Program Opieki nad Zabytkami i ustala zasady ochrony zabytków w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Wszystkie działania wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Rada Miejska w Chorzelach uchwałą nr 108/XV/19 z dnia 28.11.2019 roku przyjęła Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Chorzele na lata 2019-2022.
Rada Miejska w Chorzelach uchwałą nr 108/XV/19 z dnia 28.11.2019 roku przyjęła Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Chorzele na lata 2019-2022.
Opieka nad zabytkami
Właściciel lub posiadacz zabytku zobowiązany jest przepisami prawa do opieki nad zabytkiem, która polega w szczególności na zapewnieniu warunków:
• naukowego badania i dokumentowania zabytku,
• prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku,
• zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie,
• korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości,
• popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
Roboty budowlane przy obiektach wpisanych do Rejestru Zabytków obligatoryjnie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę, w szczególności dotyczy to:
• przebudowy, remontu i rozbiórki,
• przemieszczenia zabytku nieruchomego,
• innych działań, które mogłyby spowodować zmianę wyglądu obiektu.
Do czynności wymagających uzgodnienia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków należy również zmiana przeznaczenia lub zmiana sposobu użytkowania obiektu. Pozwoleń WKZ nie wymaga bieżąca konserwacja zabytków.
Roboty budowlane przy każdym zabytku, wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków na etapie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub na etapie zgłoszenia czy zmiany sposobu użytkowania.
Prawa przysługujące właścicielowi zabytku wpisanego do Rejestru Zabytków:
• prawo ubiegania się o dotację na prace konserwatorskie lub remont zabytku (przyznawane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz jednostki samorządu terytorialnego),
• prawo zwolnienia z niektórych podatków, m.in. podatku od nieruchomości lub podatku rolnego.
Informator
Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Delegatura w Ostrołęce
Tel.: 29 746 26 37
Ul. Kościuszki 16
07-400 Ostrołęka
https://www.mwkz.pl/delegatury-ostroleka
Gmina Chorzele przed naszą erą - czyli archeologiczna podróż w przeszłość śladami najstarszej odnalezionej na tym terenie osady.
W Gminnej Ewidencji Zabytków Chorzel widnieje aż 176 stanowisk archeologicznych. Mianem stanowiska archeologicznego nazywane są miejsca, w których odnaleziono materialne ślady ludzkiej działalności np. przedmioty, pozostałości osad, grodów, cmentarzyska itp. charakterystyczne dla danej epoki.
Wśród wielu zabytków archeologicznych odkrytych na terenie całej gminy, niewątpliwie najciekawszym obiektem jest leśne stanowisko „Łysa Góra”. To piaszczysta wydma wśród łąk, położona na prawym brzegu Orzyca, która na mapie Archeologicznego Zdjęcia Polski i w literaturze archeologicznej figuruje jako stanowisko numer 1. Mimo, iż w opracowaniach archeologicznych obiekt przypisany jest jako formalnie przynależny do wsi Rembielin, w rzeczywistości położony jest w okolicach Przątaliny, na terenie sołectwa Bagienice, ok. 1100 m. na północny zachód od Chorzel. Nazewnictwo archeologiczne zostało prawdopodobnie zaczerpnięte od mieszkańców Rembielina, którzy byli wówczas właścicielami położonych wokół stanowiska gruntów rolnych.
Zespół osadniczo-grzebalny zwany „Łysą Górą” to jeden z najstarszych, odnalezionych do tej pory śladów osadnictwa pradziejowego na obszarze gminy Chorzele. Stanowisko archeologiczne zostało odkryte w późnych latach 50. XX wieku. Pierwsze badania przeprowadzał w tym miejscu Andrzej Kempisty, który na podstawie sondażowego wykopu uznał to miejsce za osiedle obronne, należące do kultury łużyckiej, jednak teza ta została szybko zweryfikowana podczas kolejnych badań archeologicznych prowadzonych na „Łysej Górze” w latach 70., 80. oraz 90..
Badania wykopaliskowe rozpoczęto tu w 1971 r., kierowały nimi dr Łucja Okulicz oraz mgr Sylwia Wierzbicka-Pawłowska z Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej UW. Przebadano wówczas trzy ary w południowej części wzniesienia odkrywając liczne kawałki ręcznie lepionej ceramiki, dwie fibule – brązową i żelazną, brązowe bransolety oraz fragmenty naszyjnika, ułamki ozdób brązowych i żelaznych, szklane paciorki, kilka żużli i zabytki krzemienne. Odsłaniając kolejne partie ziemi natrafiono na 45 jam grobowych z pochówkami ciałopalnymi, fragmentami ceramiki i kamieniami, z czego niektóre nosiły ślady przepalania. Na południowo-wschodnim stoku „Łysej Góry” odnaleziono duże fragmenty glinianej prażnicy, węgle drzewne, wśród nich żelazny półkosek oraz siekierkę z tulejką, które wg przypuszczeń badaczek, były urządzeniem do nawęglania stali z okresu późnolateńskiego (150 r. p.n.e. – pocz. I w. n.e.). Odkryta ceramika natomiast, którą w większości stanowiły kulistodenne naczynia, wskazywała przynależność stanowiska do kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, typowej dla obszaru Mazur i Północnego Mazowsza.
Kolejny sezon badań otwarto w 1972 roku. Wykopaliska kontynuowała dr Ł. Okulicz wraz z dr hab. Jerzym Okuliczem, wówczas prace prowadzono w południowej części stanowiska. Na powierzchni 2,5 ara wyeksplorowano 94 jamy grobowe, które zalegały w kilku warstwach, często przecinając się wzajemnie. Wypełniska jam stanowiły zwykle silnie przepalone warstwy węgli drzewnych, ziemi oraz duża ilość rozsypanych zwęglonych ziaren zbóż i nasion, w kilku przypadkach ziarnami wypełniano naczynia gliniane. Odsłonięto również kilkanaście wykopów rabunkowych, przez które zniszczona została część pochówków.
Na podstawie wydobytych obiektów oraz sposobu pochówku, cmentarzysku przypisano przynależność do kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. Co ciekawe, mimo zniszczeń, jak opisywali badacze, uwagę zwracało bogactwo wyposażenia grobów w szklane paciorki, gliniane przęśliki, ozdoby brązowe (zapinki, bransolety itp.), narzędzia żelazne (m.in. szydła, noże) charakterystyczne w formie dla ośrodków metalurgicznych funkcjonujących we wczesnej epoce żelaza w rejonie Półwyspu Sambijskiego oraz rzemiosła celtyckiego – co świadczyło o importach.
Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza odnalezione na wydmie importy celtyckie, datowane na III w. p.n.e. i będące najstarszym na Mazowszu zespołem 14 zabytków pochodzących z kręgu tej kultury. Warto tu wspomnieć, że Celtowie od IV w. p.n.e. do II w. p.n.e. zamieszkiwali południowe obszary dzisiejszej Polski, a ich cywilizacja wywierała ogromny wpływ na rozwój metalurgii żelaza wśród ludności, z którą utrzymywali oni kontakty handlowe. Celtowie przynieśli na ziemie polskie umiejętność pozyskiwania i obróbki żelaza, znali tajniki produkcji szklarskiej, wykorzystywali koło garncarskie oraz posługiwali się własnym systemem monetarnym, nigdy jednak nie stworzyli własnego państwa, mimo objęcia swym osadnictwem znacznych części Europy. Importy o cechach charakterystycznych dla celtyckiego rzemiosła, odnalezione na terenie „Łysej Góry” - osady tak daleko wysuniętej na północ, były rzadkością na obszarach północnego Mazowsza. Może to świadczyć o handlu z tutejszymi mieszkańcami. Osada leżała zapewne w miejscu przeprawy przez dolinę Orzyca w ramach szlaku handlowego, tuż przy naturalnym przejściu z Kujaw i Mazowsza na Mazury, biegnącego z południa poprzez Wzniesienie Mławskie. Część badaczy wysuwa nawet wnioski, iż mogła tędy przebiegać jedna z odnóg biegnącego nad Bałtyk szlaku bursztynowego, kontrolowanego przez Celtów, a prowadzącego na zasobną w bursztyn Sambię.
Badaczka Ł. Okulicz kontynuowała swoje badania jeszcze w 1973 i 1974 r., prowadząc wykopaliska na dalszej części cmentarzyska i ujawniając jeszcze 130 jam grobowych zalegających w dwóch warstwach. Część jam posiadała na dnie bruk kamienny, na którym ustawione były popielnice z prochami zmarłych i darami. W dalszym ciągu odkrywano wiele zabytków z brązu i żelaza, gliniane przęśliki, przepalane krzemienie, szklane i bursztynowe paciorki itp.
Na kolejne wykopaliska „Łysa Góra” czekała do lat 80. XX w. Badania trwały wówczas przez cztery lata, a pracami kierował mgr Adam Waluś i mgr Jacek Kowalski z Instytutu Archeologii UW. W tym czasie przebadano około 11 arów stanowiska, eksplorowano obszar, który wg badaczy, zajmowany był przez osadę. Odsłonięto liczny materiał ceramiczny, jamy zasobowe (pełniące wówczas rolę swoistych spiżarni, do przechowywania m.in. ziarna), pozostałości obiektów mieszkalnych, przeprowadzono również wiercenia mające uchwycić przebieg domniemanego pomostu prowadzącego od podstawy wydmy ku rzece. Ponownie natrafiono na narzędzia i ozdoby z brązu i żelaza (nóż, tarczki, zapinki, zausznica z paciorkami) oraz jamy grobowe.
W 1992 r. na omawianym stanowisku miały miejsce ostanie badania archeologiczne o charakterze ratowniczym, a pieczę nad nimi sprawował Antoni Smoliński.
W wyniku wieloletnich badań archeologicznych i na podstawie odkrytych reliktów, możliwe było ustalenie prawdopodobnych losów „Łysej Góry”. Niewątpliwie w miejscu tym istniała osada mieszkalno-produkcyjna, która zajmowała najbardziej obronny południowo-zachodni rejon wydmy, dodatkowo odgrodzony od reszty najprawdopodobniej rowem, podkreślającym jej walory obronne, naturalne zabezpieczenia stanowiły również otaczające wydmę bagniste tereny i rzeka. Zabudowę osady stanowiły półziemiankowe budynki, które rozlokowano wzdłuż zboczy wydmy. W części budynków odkryto miejsca po paleniskach, ulokowanych zazwyczaj w pobliżu północno-wschodniego narożnika domostwa. Najprawdopodobniej w osadzie istniało również zaplecze produkcyjne, o czym świadczą odkryte w znacznej liczbie tygielki służące do wytapiania żelaza.
Przypuszczalnie z uwagi na stopniowy upadek plemion celtyckich i załamanie się szlaków handlowych pod koniec II w. p.n.e., osada zaczęła tracić na znaczeniu, a zamieszkująca ją ludność utraciła, być może, główne źródło bogacenia się.
Od około 120 r. p.n.e. „Łysa Góra” zaczęła pełnić nową funkcję – na miejscu opuszczonej osady ulokowano cmentarzysko z grobami ciałopalnymi, które prawdopodobnie zostało założone przez nowo przybyłe w te okolice grupy ludności kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. Podstawową formą pochówku na nekropoli były groby jamowe, do których składano spalone szczątki ludzkie wraz z pozostałościami stosu i darami grobowymi (mogło być to uzbrojenie, ozdoby, narzędzia lub naczynia spalane wraz z ich właścicielem), obok nich występowały również groby popielnicowe. Część grobów posiadała nieregularne bruki kamienne układane na dnie jam, gdzie ustawiano naczynia z prochami i ziarnami, w kilku przypadkach zaobserwowano zniszczone zewnętrzne konstrukcje drewniane z grubych brewion otaczające brzegi jamy, lub pojedyncze słupy wkopane w jej środek. Nad wszystkimi grobami ustalono obecność bruków kamiennych, które łączyły się oznaczając obszar zajęty przez pochówki. Cmentarzysko użytkowano aż do I w. n.e. (okres wpływów rzymskich).
Badacze nie są jednak do końca zgodni co do przynależności kulturowej ludności zamieszkującej osadę. W początkowym okresie badań zamieszkującą tam ludność wiązano z kulturą kurhanów zachodniobałtyjskich, później natomiast z kulturą grobów kloszowych, następnie doszukiwano się podobieństw do kultury pomorskiej, to znów wracano do pierwszej opcji, jednak w trakcie kolejnych badań uznano, iż osada kojarzyła typową społeczność pogranicza kulturowego, gdzie przenikały się wpływy wymienionych wyżej kultur, oraz kultury przeworskiej w końcowym etapie funkcjonowania stanowiska.
Liczne zabytki pozyskane w trakcie badań wskazują na ogromną wartość poznawczą i zabytkową stanowiska. Jak do tej pory „Łysa Góra” nie została całkowicie przebadana, ani nie doczekała się jednolitej monografii, jednak w 1992 r. została wpisana do rejestru zabytków (forma ochrony 317), dzięki czemu podlega ochronie prawnej.
Przed wpisem do rejestru stanowisko było nagminnie niszczone przez wieloletnie uprawy, wybieranie piasku, wywożenie śmieci i różnego typu działalność ludzką.
Powinniśmy pamiętać, że ratowanie dziedzictwa polega na zabezpieczeniu go i utrzymaniu w możliwie nienaruszonym stanie. Dzięki ochronie zabytków, w tym obiektów archeologicznych, możliwe jest zachowanie dziedzictwa dla kolejnych pokoleń.
Ochrona niezmiernie ważna jest także dla badaczy z różnych dziedzin, którzy w przyszłości będą mogli kontynuować badania z użyciem coraz nowszych narzędzi, a tym samym odkrywać cenne informacje o historii naszych przodków i poszczególnych miejsc, wraz z kontekstem realiów historycznych i kulturowych wówczas panujących.
Być może i sama „Łysa Góra” doczeka się jeszcze kontynuacji badań archeologicznych, które pozwolą na dokładniejsze określenie losów jej mieszkańców sprzed wieków.
Bibliografia:
W. Borowski, Zabytki archeologiczne ziemi przasnyskiej: katalog, Muzeum Historyczne w Przasnyszu, Przasnysz 2018.
M. J. Hoffman, Źródła do kultury i osadnictwa południowowschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn 1999.
M. Klacza, Rembielin, pow. Przasnysz, Sprawozdanie z badań, maszynopis 1992 r., Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków Województwa Mazowieckiego Delegatura w Ostrołęce, Ostrołęka 1992.
J. Korsak, Wykorzystanie regionalnych źródeł archeologicznych w nauczaniu historii, [w:] Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego 5, 1991.
D. Manasterski, Jamowy grób ciałopalny z żelazną sprzączką do pasa, ze stanowiska I w Rembielinie, powiat przasnyski, [w:] W. Nowakowski, A. Szela (red.), Officina archaeologica optima. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi- Kozarynowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Światowit. Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, t. 7, Warszawa 2001.
Ł. Okulicz, A. Pozarzycka, W. Nowakowski, Stanowisko z wczesnej epoki żelaza w Rembielinie pow.
Przasnysz, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 26, 1974.
Ł. Okulicz, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 25, Rembielin, pow. Przasnysz, stanowisko „Łysa Góra”nr 2, „Informator Archeologiczny. Badania rok 1973”, Warszawa 1974.
Ł. Okulicz, Sprawozdanie z badań cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w Rembielinie, powiat przasnyski, Rocznik Olsztyński, t. 11, Olsztyn 1975.
Ł. Okulicz , Rembielin, pow. Przasnysz, „Informator Archeologiczny. Badania rok 1971”, Warszawa 1972 b.
Ł. Okulicz, Osada i cmentarzysko w Rembielinie, woj. Ostrołęka, Monografia stanowiska na podstawie wyników badań prowadzonych w latach 1971–1974, maszynopis w archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1980.
A.Waluś, Rembielin, pow. Przasnysz, „Informator Archeologiczny. Badania rok 1981”, Warszawa 1982.
A.Waluś, Zabytki kultury lateńskiej z Rembielina, woj. ostrołęckie, Barbaricum, t. 2, Warszawa 1992.
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
27.06.2022
23.06.2022
21.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
28.06.2022
27.06.2022
23.06.2022
21.06.2022
24.02.2021
.png)
| Kalendarz wydarzeń |
|
czerwiec 2022 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Konsultacje PGNiG dla mieszkanców Miasta i Gminy Chorzele ||| INFORMACJA O KORONAWIRUSIE ||| Zwrot podatku akcyzowego ||| Wywiad z Burmistrz Miasta i Gminy Chorzele Beatą Szczepankowską. |||
Chorzele w obiektywie
Copyright © Oficjalny Portal Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy Chorzele
zeto![[ZAMKNIJ]](Zasoby/Grafiki/close-img.png)